Historia Jurgowskich Szałasów

Historię szałasów pasterskich warto zacząć od krótkiego opisu Jurgowa. Miejscowość ta jest położona na prawym brzegu Białki, z południowo – zachodniej strony polskiego Spisza, gdzie graniczy ze Słowacją. Według trdycji w 1546 roku wieś założyli wołowscy pasterze z Frankowej. Była to wędrowna grupa etniczna, która nigdy nie wykształciła własnej tożsamości narodowej. Głównym problemem Wołochów była bardzo szybka asymilacja z innymi osadami. Mimo tego, Wołosi jako grupa typowo pasterska zostawiła po sobie ślad w polskich górach - mieli istotny wpływ na system gospodarki pasterskiej, słownictwo czy wzory kulturowe.

Pierwsze szałasy pasterskie powstawały rozproszone w Tatrach i na Podtatrzu, ale użytkowane były tylko do 1880 roku. W 1879 roku Niemiecki książę Christian Hohenloe wykupił obszary Jaworzyny Spiskiej, kazał wówczas usunąć z tamtych terenów wszystkie zabudowania, a mieszkańcom Jurgowa, Rzepisk i Czarnej Góry przydzielił jedną polanę - Podokólne, na którą zostały przeniesione szałasy z Jaworzyny. Z czasem dobudowywane były kolejne - tak właśnie powstało skupisko 56 chat góralskich, nazywanych też wsią letnią, ze względu na sezonowe korzystanie z tego miejsca. Od wiosny do jesieni pasterze wypasali owce i mieszkali w szałasach pasterskich, na zimę natomiast schodzili do wsi z całym swoim dobytkiem.

Jak jest dzisiaj?

Obecnie szałasy nie są wykorzystywane jak dawniej. Najwytrwalsi pasterze korzystali z nich jeszcze do lat 90tych, jednak była to znikoma ilość. Niektóre zabudowania służą jeszcze do składowania siana lub przechowywania większych urządzeń gospodarczych. Niestety, tylko kilka z nich nadaje się do pełnego korzystania, większość budynków potrzebuje generalnego remontu.

Dzisiaj szałasy stanowią jedynie atrakcję turystyczną. Trzeba przyznać, że liczne zabudowania w starym, góralskim stylu robią wrażenie, a piękna okolica i szum rzeki może poprawić nastrój.

Budynki dostępne są cały rok, wejście na teren jest bezpłatny.

Jak dojechać?

Droga do szałasów pasterskich w Jurgowie nie jest skomplikowana. Od Nowego Targu Drogą Krajową nr 49 musimy dojechać aż do przejścia granicznego Jurgów – Podspady. Dla ułatwienia - budynki te leżą naprzeciwko popularnego wyciągu narciarskiego Hawrań Jurgów – Ski.

Czy wiesz, że:

• szałasy pasterskie w Jurgowie są wpisane w rejestr zabytków,
• nazwa Jurgów pochodzi od pierwszego sołtysa Jurko (Jurgo),
• najstarszy budynek pasterski powstał w 1875 roku,
• drewniane szałasy wzniesiono w konstrukcji zrębowej,
• zespół szałasów w Jurgowie to największa wieś letnia.